Janáčeks ultieme opera

Het klankbeeld van Janáček kenmerkt zich door een voortdurende afwisseling van lyrische melodieën en obstinate ritmische passages. In zijn Sluwe vosje levert dat verrassend kleurrijke contrasten op, terwijl in De zaak Makropulos die elementen al regelmatig schuren. In zijn allerlaatste opera, Uit een dodenhuis uit zijn sterfjaar 1928, vormt alleen de titel al een omen: de lyriek is er nog, maar zij klonk nog nooit zo wrang en verscheurd. De obstinate ritmes worden – letterlijk – gespeeld door de metalen kettingen van de gevangenen die in dit werk figureren.

Schoonheid in een strafkamp

Janáčeks muzikale testament, dat hij zelf niet meer kon voltooien, is gebaseerd op Aantekeningen uit het dodenhuis van Fjodor Dostojevski. De Russische auteur was zelf politieke gevangene geweest in een strafkamp en put hier uit persoonlijke ervaringen. Maar in dit sombere en zeer realistische verhaal zijn de lichtpuntjes des te feller, zoals de feestavond waar de voorliefde van de componist voor de Moravische volksmuziek doorklinkt. Of de arioso passages die opklinken als de gevangenen een gewonde adelaar verzorgen – een vogel die voor vrijheid en hoop staat.