Backstage: Aural Spaces opent nieuwe klankwereld
ma 5 dec 2022 - 4 minuten leestijd - Tekst: Liesbeth Houtman
Tijdens Aural Spaces beleef je de akoestiek van de Kleine Zaal als nooit tevoren. Een 4DSOUND-installatie verkent de grenzen tussen geluid en ruimte. Concertvrienden en jongerenvereniging Entrée slaan voor dit driedaagse programma de handen ineen.
‘Dit is het grootste project dat we ooit hebben gedaan’, zegt Micha Windgassen, directeur van Concertvrienden. Aan tafel zijn ook haar collega’s Ilse Lindenhovius, marketingmanager van Concertvrienden, en Heleen Swart, producent van Entrée, aangeschoven. De dames zijn volop in touw voor het evenement. Unaniem: ‘Het wordt héél spannend.’
MW: ‘We zijn als vriendenvereniging voortdurend bezig om vernieuwende concertconcepten te bedenken waarbij we de verbinding zoeken tussen klassieke muziek en andere kunst- en muziekvormen. Denk aan Wilde Woorden, Triple Twintig en Music Bowl. Bijna tien jaar geleden organiseerde Entrée het eerste concert met elektronische muziek, een ongelooflijk knalsucces. Sindsdien hebben we onder de noemer Entrée Electrique elk jaar wel zo’n evenement.’
HS: ‘Aural Spaces is weer iets totaal nieuws. Voor het eerst is de ruimte onderdeel van de geluidsbeleving. Alle stoelen gaan de Kleine Zaal uit.’
MW: ‘Anderhalf jaar geleden zijn we gaan brainstormen met 4DSOUND, een Amsterdamse studio gespecialiseerd in ruimtelijke geluidstechnologie. Hoe tof zou het zijn om die nieuwe technieken in te zetten binnen de akoestiek van de Kleine Zaal? Wat begon als een klein idee groeide uit tot een driedaags evenement met een ochtend-, middag- en avondprogramma.’
Wat begon als een klein idee groeide uit tot een driedaags evenement
HS: ‘We beginnen op vrijdagochtend met een masterclass door 4DSOUND. Er zijn liveconcerten van Grand River, Maarten Vos met Bodek Janke, Echo Collective en Rakhi Singh, en er zijn luistersessies waarbij muziek wordt afgespeeld die speciaal voor het 4DSOUND-systeem is geschreven.
Grand River © Tiberio Sorvillo
MW: ‘Je kan uit het programma helemaal zelf je wensenpakketje samenstellen.’
HS: ‘De muzikanten spelen in het midden van de zaal. Bezoekers nodigen we uit om rond te lopen en op zoek te gaan naar hun eigen perfecte geluid. Je kan het podium opklimmen, aan de zijkant op een stoeltje zitten, of op de grond liggen. We laten de helft van het aantal mensen toe dat normaal in de Kleine Zaal past zodat iedereen zich vrij kan bewegen.’
Bezoekers nodigen we uit om rond te lopen en op zoek te gaan naar hun eigen perfecte geluid
MW: ‘We creëren een luisterervaring die optimaal gebruikmaakt van de ruimte. Het is vrij donker in de zaal. De focus ligt echt op het geluid, je kan je er helemaal in onderdompelen. Het leuke is dat je de Kleine Zaal zo op een heel andere manier beleeft.’
Echo Collective © CLessire
HS: ‘Het wordt heel intens. Er gebeurt qua geluid zoveel om je heen.’
MW: ‘Er komen 41 speakers gelijkmatig verdeeld over de zaal. Het kost een paar dagen om die op te bouwen. Van tevoren testen kan dus niet.’
Een voorbeeld van de speakeropstelling door 4DSOUND © Becca Crawford
IL: ‘We zijn laatst wel bij een voorstelling geweest, waarin dans, muziek van Beethoven en de technologie van 4DSOUND samenkwamen. Het publiek zat op één plek, maar ook toen merkte ik hoe boven mij het geluid zich verschillende kanten op bewoog.’
MW: ‘En we waren bij pianist Helena Basilova in de Uilenburgersjoel, een ander project van 4DSOUND. Het is een nieuwe manier van je door klanken heen bewegen. Alsof je buiten bent en overal om je heen geluid is: de tram, pratende mensen, vogels.’
HS: ‘Het 4DSOUND-systeem is een soort box. De muzikant bepaalt waar hij binnen de ruimte bepaalde tonen plaatst. De ervaring is vergelijkbaar met hoe je geluid ondergaat in het dagelijks leven. Een scooter die langs je rijdt, hoor je veel intenser dan wanneer je aan de andere kant van de straat staat. Een heel logische manier van geluid beleven eigenlijk. Alleen zijn we er bij concerten aan gewend geraakt dat muziek vanaf één punt op je afkomt.’
De ervaring is vergelijkbaar met hoe je geluid ondergaat in het dagelijks leven
IL: ‘Ook voor de uitvoerders is het heel vet dat ze de bezoekers zo’n geluidservaring kunnen geven.’
MW: ‘De mensen van 4DSOUND vinden het fantastisch. Ze hebben al wel vaker samengewerkt met klassieke musici, maar nooit eerder met een belangrijke klassieke concertzaal.’
IL: ‘Ik wil niet de hele tijd het woord uniek gebruiken, maar dat is het natuurlijk wel dat je op zo’n historische plek als Het Concertgebouw het allernieuwste geluid kan horen. Twee werelden smelten samen.’
Ik wil niet de hele tijd het woord uniek gebruiken, maar dat is het natuurlijk wel
MW: ‘Aural Spaces is voor mij geslaagd als bezoekers straks de zaal uitlopen en denken: wow, ik heb echt iets nieuws gehoord.’
HS: ‘Als je jong en ouder publiek ziet die allemaal op hun eigen manier verrast zijn. Je hoeft niet per se muziekliefhebber te zijn, ook voor audiogeïnteresseerden is het interessant.’
IL: ‘We richten ons op de avontuurlijke Vriend, maar ook op de jonge bezoeker die misschien nog niet eerder in Het Concertgebouw is geweest. Op iedereen, kortom, die openstaat voor experiment en nieuwe geluidsvormen en benieuwd is hoe je die op deze plek kan beleven. Het vrijdagprogramma wordt gehost door FIBER, een festival en platform voor hedendaagse digitale cultuur, audiovisuele kunst en vooruitstrevende muziekcultuur. Zij nemen weer hun eigen achterban mee.’
MW: ‘Het gaat om de totaalbeleving, we prikkelen de zintuigen met audiokunst. Daarmee trek je wellicht ook de museumbezoeker die geïnteresseerd is in installatiekunst.’
Het gaat om de totaalbeleving, we prikkelen de zintuigen met audiokunst
IL: ‘Ik verheug me vooral op de concerten van Maarten Vos en Bodek Janke. Maarten is van huis uit cellist, maar hij is helemaal de wereld van de modular synthesizer ingedoken. Hij heeft voor Aural Spaces een nieuw stuk geschreven. Bodek speelt Indiase percussie, ik ben benieuwd hoe die samenwerking uitpakt.’
Maarten Vos
MW: ‘We hebben nooit eerder een compositieopdracht gegeven, dus dit is ook het concert waar ik erg nieuwsgierig naar ben. Het lijkt me geweldig om in het ochtendgloren naar Het Concertgebouw te fietsen, de zaal binnen te stappen en me mee te laten nemen door die klanken. Maar ook kijk ik uit naar de besloten kennisdelingssessie op vrijdagmiddag voor collega’s uit de culturele en creatieve sector.’
HS: ‘Elk concert en elke luistersessie wordt weer een andere ervaring. Ik vind het leuk dat we op vrijdagochtend een masterclass hebben kunnen organiseren met de muzikanten die die avond spelen. En ik ben benieuwd naar Rakhi Singh. Zij speelt in haar eentje op haar viool, dat wordt een intieme show. Ik denk ook dat je als musicus vanuit het midden van de zaal een heel andere interactie met je publiek hebt dan wanneer je op het podium staat.’
Rakhi Singh
MW: ‘Beleving is het meest gebruikte woord in onze communicatie rond Aural Spaces. We zetten met dit evenement echt iets bijzonders neer. Ik hoop dat de mensen zullen zeggen: hé, wat gebeuren er in Het Concertgebouw voor interessante, innovatieve dingen, wat leuk dat ik dat hier hebben kunnen meemaken.’
We zetten met dit evenement echt iets bijzonders neer
V.l.n.r. Heleen Swart, Ilse Lindenhovius en Micha Windgassen © Milagro Elstak
