Interview: Laura Mvula

Laura Mvula groeit op in een buitenwijk van Birmingham, in een gezin met Caraïbische roots, waar kerk en muziek een belangrijke rol spelen. Het is een familie van muzikale hoogvliegers; ook haar broer en zus worden professionele musici. Als jong meisje speelt Laura viool en piano, maar al snel blijkt dat haar schrijf- en zangtalent haar verder zal brengen. Ze begint haar zangcarrière in de a-cappellagroep van haar tante, Black Voices, en leidt het plaatselijke gospelkoor. Eenmaal afgestudeerd aan het conservatorium met een graad in compositie, begint ze met het schrijven van haar eigen nummers. Terwijl ze als receptioniste de eindjes aan elkaar probeert te knopen, wordt ze ontdekt als zangeres en daarmee krijgt haar muziekcarrière een vliegende start. Het album Sing to the Moon (2013), met de hit Green Garden, betekent haar doorbraak naar het grote publiek, gevolgd door het album Dreaming Room (2016). Ze wordt omarmd door de jazz- en soulwereld, en ook in de klassieke wereld trekt ze de aandacht. Zo groeit ze in korte tijd uit tot een artiest van wereldallure die al werkte met artiesten zoals Prince en David Byrne, maar ook met het Nederlandse Metropole Orkest.

Tegenwoordig woont ze in trendy Oost-Londen, waar we hebben afgesproken in een jazzcafé dat bruist van creativiteit. Net zoals Mvula zelf. Ze is bijna onherkenbaar met grote pruik en dito bril. Het is niet voor niets dat ze, naast zangeres en songwriter, ook een stijlicoon is. Die bovendien allerhartelijkst blijkt te zijn en honderduit vertelt over de muziek in haar leven. Ze verheugt zich erop om weer in Het Concertgebouw op te treden.

Klassiek en jazz
‘Het werken met een klassiek orkest symboliseert iets belangrijks voor mij. Vanaf het moment dat ik Twinkle, Twinkle, Little Star op mijn viool kon spelen, herinner ik me de verwondering die ik als kind voelde. Het was een muziektraditie die ik nog niet kende en er ging een wereld voor me open. De eerste keer dat ik in een strijkorkest speelde, huilde ik van binnen van vreugde. Ik was omringd door kinderen die hetzelfde enthousiasme voor muziek deelden, ik was niet alleen, het was zelfs cool! We speelden een van Bachs Brandenburgse concerten.’ Laura zingt het even voor in het Londense café, met haar onmiskenbare stem, terwijl de barista op de achtergrond koffie staat te malen. Zo klonk Bach nog nooit. ‘Ik had nog nooit zoiets gehoord, laat staan gespeeld. Die ervaring was voor mij zoals sinaasappelsap in de ochtend. Ik vond die tijd in het jeugdorkest geweldig, de tournees, het muziek maken met vrienden. Maar het werd mij al snel duidelijk, hoezeer ik er ook over fantaseerde, dat ik nooit een grote concertpianiste of violiste zou worden. Toen ik naar het conservatorium ging om compositie te studeren, dacht ik dat daarmee de deur naar de orkestwereld definitief gesloten zou zijn.’

Thuiskomen
Jaren later, als Laura Mvula al een gevierd zangeres is, haalt dirigent en arrangeur Jules Buckley haar over om samen met het Metropole Orkest een orkestrale versie te maken van haar album Sing to the Moon. ‘In het begin leek het mij maar niks. Maar al na de eerste repetitie voelde het alsof ik was thuisgekomen, het was een ontwaken van iets waar ik een diepe connectie mee voelde. Het paste als een handschoen. De klank van het orkest is zo’n belangrijk deel van mijn achtergrond. Het is mijn fundament. Net zoals kerkmuziek dat is, en gospel. Het zit in mijn bloed.’ Het project leidde tot een nieuw album en concerten van Het Concertgebouw tot de Royal Albert Hall in Londen.

Collectieve ervaring
Toen ze van het conservatorium kwam, voordat ze werd ontdekt, zag haar leven er nog heel anders uit. ‘Het was een behoorlijk wanhopige tijd in mijn leven. De conservatoriumperiode was zo veilig, zo vol van muziek, en dan sta je opeens alleen. Ik was daar slecht op voorbereid. Ik kan je niet zeggen hoe overweldigend het is om op die tijd terug te kijken en dan te beseffen waar ik nu sta, in zalen van wereldklasse. En dat mensen tijd maken en geld betalen om te komen luisteren, verwondert mij iedere keer weer, ik vind dat nog steeds bizar.’

Hoe anders is het om te spelen met haar eigen band of met een groot orkest? ‘Het grootste verschil is dat ik een kleiner deel van het geheel word. Ik voel een verantwoordelijkheid voor het lied. Het gaat niet zozeer over mij, maar het is een gedeelde, collectieve ervaring. Met het orkest maar ook met het publiek. Dat komt denk ik doordat de nummers zo open en eerlijk zijn, het zijn thema’s die universeel zijn.’

Gershwin
In haar concert in Het Concertgebouw staan de jazzstandards van George Gershwin centraal. ‘Mijn band met Gershwin gaat heel ver terug. Als kind leed ik aan verschrikkelijke slapeloosheid. De enige manier om in slaap te vallen, was om op mijn koptelefoon naar muziek te luisteren, heel hard en heel lang. Alles om mijn gedachten maar te verzetten. Ik had maar een kleine afspeellijst die ik steeds opnieuw afdraaide. Van Janet Jackson tot de pianoconcerten van Rachmaninoff en muziek van Gershwin. Ik had zo’n terugkerende fantasie dat ik een superberoemde concertpianiste was geworden. Een nogal onwaarschijnlijke gedachte, gezien het niveau waarop ik mij toen bevond. Maar ik ben toen wel verliefd geworden op de muziek van Gershwin. Het was de eerste keer dat ik een zeker jazzgevoel hoorde binnen de setting van een orkest. En daar zat iets in dat mij enorm aansprak. Want ik kende die taal, het hoorde bij mij. Hoezeer ik ook hield van klassieke muziek, als er een jazzarrangement voorbijkwam, of iets dat buiten de orde viel, dan voelde dat als het vinden van de laatste rozijn in een bakje nootjes.’

Verhaal vertellen
Hoe brengt ze haar persoonlijkheid naar voren in een lied dat ze niet zelf heeft geschreven? ‘Toen ik begon met zingen in haar koor de Black Voices, heeft mijn tante mij echt bij de hand genomen. Het was zo tegen mijn natuur om op de voorgrond te treden. Ik had geen idee hoe ik een lied moest overbrengen. Mijn tante zag hoe ik daarmee worstelde. Ze zei: “Een lied zingen is als een verhaal vertellen. Dat is het enige dat je moet doen. En je moet het verhaal geloven. Als jij het gelooft, zal iedereen het geloven.” Een heel simpel concept, maar het werkte. Met schrijven ging het net zo. Ik weet nog dat ik het nummer She schreef, mijn eerste hitsingle. Pas toen ik het niet zo hard meer probeerde, kwam het eruit, het stroomde als water. Dus als ik covers zing, zoals van Gershwin, dan probeer ik die liedjes te vinden die passen bij wie ik ben. Dan komt het er veel natuurlijker uit. Ik ben een heel transparante artiest. Als ik niet op mijn gemak ben, kan iedereen dat zien.’

Stijlicoon
Laura Mvula wordt niet alleen bewonderd om haar stem, maar ook om haar stijl. Is mode ook een kunstvorm? ‘Absoluut, zonder enige twijfel. Het is het aloude principe: kleding is een expressie van een gevoel. En bovendien, ik hou niet alleen van het plezier in mode, maar ook van modeflaters. Zo ging ik naar mijn allereerste optreden op Glastonbury op witte stilettohakken, het meest ongeschikte schoeisel voor dat festival denkbaar. De ironie is dat ik echt geen idee had wat het festival inhield, en die naïviteit daarvan omarm ik dan ook.’ Hoe belangrijk is een outfit bij een optreden? ‘Het hangt ervan af. Ik kan me zo anders voelen van dag tot dag, en van show tot show. Ik leef van binnenuit, en dat is hoe ik me kleed voor een optreden. Op sommige dagen wordt dat een pruik, dan een afro, soms hoge hakken, dan sterke kleuren of juist zwart. Een pruik is gewoon een hoed, zo zei mijn vriendin Jill Scott eens.’

‘Pas toen mijn eerste plaat uitkwam, merkte ik hoezeer mode en muziek commercieel met elkaar verweven zijn. Ik wist nog niets over styling. Mode ging niet alleen meer over lol hebben, het werd een soort verplichting bij elk optreden. Ik heb dat een tijd vermoeiend gevonden, maar nu vind ik kleding en stijl weer opwindend. Het was het moeilijkst toen ik niet goed in mijn vel zat.’

Persoonlijke verhalen
Het is duidelijk dat Mvula nog veel te vertellen heeft en we wandelen naar het volgende Londense café. Ze heeft in de laatste jaren veel meegemaakt in haar persoonlijke leven. Een huwelijk dat op de klippen liep, de scheiding van haar ouders, en zelfs angststoornissen en podiumvrees waar ze in de media openhartig over heeft gesproken. Persoonlijke verhalen die tot uitdrukking komen in haar songteksten. Voor haar zijn tekst en muziek integraal met elkaar verweven. ‘Er gebeurt zoveel in een mensenleven, we veranderen zoveel als mens. Het voorrecht van kunstenaar-zijn is dat wij in de gelegenheid zijn om dat uit te drukken.’

Onrechtvaardigheid
Hoe is het om je als jonge vrouw te handhaven in de muziekwereld? Mvula brengt het met een klaterende lach, maar meent het hartgrondig: Ik ben het zo beu om steeds tweede in de groep te zijn. Om niet serieus te worden genomen. Als je niet alleen vrouw bent, maar ook nog zwart en jong, zet dat je onder aan de keten. Er is nog steeds veel onrechtvaardigheid rond vrouwen in de kunst. Het is om woest van te worden. Maar ik heb veel tijd genomen om mijzelf te bewapenen met positivisme, met kennis en met inspiratie. Je kunt duisternis niet met duisternis verdrijven, daar geloof ik heilig in. Ik ontmoet zoveel vrouwen die al jaren ongelooflijke dingen hebben gedaan, en daar pas nu erkenning voor krijgen. We zijn heel lang niet gezien, maar het landschap is aan het veranderen. Ik ben ervan overtuigd dat we in een tijd leven waarin een belangrijke kanteling staat te gebeuren. En ik voel mij oprecht bevoorrecht dat ik als artiest mag bijdragen aan die verandering.’ Gevraagd naar haar eigen rolmodellen, rolt er moeiteloos een lange lijst uit. ‘Ik probeer altijd het werk van gelijkgestemde vrouwen te volgen en van hen te leren. Van mijn oma tot Malala, van Beyoncé tot Oprah, van Janelle Monáe tot Lupita Nyong'o, en van Erykah Badu tot Maya Angelou.’

Muziekeducatie
Mvula spreekt zich vaak uit over het belang van muziekeducatie. Ook nu vertelt ze gepassioneerd waarom. ‘Ik word daar emotioneel over, omdat ik uit eigen ervaring weet hoezeer ik dat voor lief heb genomen. We waren thuis niet rijk, maar we werden gestimuleerd om alles uit te proberen. Om instrumenten te leren spelen, om mee te gaan naar musea, om te pottenbakken. Alles wat onze creativiteit stimuleerde. Mijn vader zette mij op mijn negende al voor documentaires over de trompettisten Clark Terry and Miles Davis. Dat boeide mij toen nog helemaal niet, maar tegen de tijd dat ik zestien werd, waren zij mijn idolen. Als kind was ik ongeduldig en vond mijn muzieklessen oervervelend. Ik heb zelfs gedreigd de kinderbescherming te bellen als ik nog een keer viool moest oefenen. Maar mijn ouders hebben uitgelegd dat het zo niet werkt. Dat je moet werken en doorzetten als je iets wilt bereiken in de muziek. Daar ben ik ze nog steeds dankbaar voor.’

Een korte versie van dit interview verscheen in Het Concertgebouw Magazine, editie juni/juli/augustus 2018