Nils Frahm wil het anders doen

Als iets hem te makkelijk afgaat, of als zijn creatieve spierkracht geen weerstand kan ervaren, zoekt Frahm een nieuwe uitdaging om zichzelf en zijn publiek weer te prikkelen. Of zoals hij het zelf zegt: ‘Mijn beste shows zijn die waarbij het publiek me compleet overweldigd ziet zweten, waarbij ik hard moet werken om iets goed te doen of nét te halen.’ Het experiment staat voorop bij Nils Frahm: of dat nou wc-borstels aan een live-compositie toevoegen is, of de vleugel compleet achterwege laten.

Dat laatste doet hij overigens op zijn album Music For Animals, dat een andere relatie met de luisteraar opbouwt dan zijn eerdere werk. Als een soort begeleidende extra dimensie bij de buitenwereld, klinken de tonen op deze plaat langdurig door, en op enige afstand meanderen en dwarrelen de composities volgens biologische wetten voort – net als de dieren en natuurlandschappen die worden beschreven in de songtitels. Maar Nils Frahm zou Nils Frahm niet zijn als hij niet iets compleet anders en verrassends gaat doen, aanstaande donderdag in Het Concertgebouw.

Beeld van het nieuwe album Music for Animals

Van badkuip naar Concertgebouw

Het is alweer even geleden sinds de Hamburgenaar op tournee ging. Sinds afgelopen juni blaast Nils Frahm voor het eerst sinds december 2019 weer publiek omver met zijn ruimtelijke modulaire sequenties, betoverend vleugelwerk en stuwende ambient. ‘Het voelde alsof het weer het juiste moment was.’ Dat de dynamiek van zijn eerdere liveshows en de turbulentie van het tourleven in schril contrast staan met de rust en stilte van zijn laatste album, beseft Frahm maar al te goed.

Vanuit mijn eigen ervaringen als concertbezoeker probeer ik mijn show te sturen

‘Ik wil dat mijn liveshows topentertainment zijn. Muziek in een concertzaal kan al snel voelen als een museumbezoek, waarin je al m’n bewegingen en klanken heel statisch gaat observeren. Vanuit mijn eigen ervaringen als concertbezoeker probeer ik mijn show te sturen. Music For Animals één op één live spelen zou geen goede show opleveren: het publiek zal op een bepaald moment snakken naar een wat harder geluid en het wordt ook nog eens een belachelijk lange zit. Music For Animals is een plaat voor thuis, om te luisteren in je comfortabele stoel met een goed boek of ondergedompeld in je badkuip. Het album bevat heel weinig ego of persoonlijkheid, is nauwelijks echt doordringend of aanwezig. Je kunt de klanken ervan vergelijken met voorbijdrijvende wolken.’

Brute techno-kracht en de lucht daartussen

Frahm speelt deze week niet alleen voor het eerst in Het Concertgebouw; eigenlijk speelt de componist zelden tot nooit op events waarbij dancemuziek de boventoon voert. Hoe zit het dan met zijn eigen relatie tot clubben en dansen? ‘Eerlijk gezegd ben ik niet echt een groot fan van de hele clubbing lifestyle. Natuurlijk was ik dat wel toen ik jonger was. In het begin van m’n twintiger jaren was ik een onvermoeibare raver die iedere club in Hamburg wilde bezoeken. Later verhuisde ik naar Berlijn, en had ik niet zoveel geld meer om feestjes te bezoeken. Mijn geld stopte ik vooral in het kopen van microfoons en synthesizers en de nachtelijke uren gingen op aan studiotijd. Voor mij is dansen nu vooral een komische privéaangelegenheid. Ik doe het de hele tijd. Sta ik me volledig suf te dansen in het repetitiezaaltje, helemaal alleen. Klanken en ritmes brengen mij altijd in vervoering.’

Klanken en ritmes brengen mij altijd in vervoering

‘Als inwoner van Berlijn werd ik vanzelf wel een beetje moe van het clubben. Er komt zoveel toerisme op af, en het hele idee van weekenders die van donderdag tot maandag duren waarbij alleen maar gevierd wordt, voel ik niet zo. Tenminste niet op zo’n grote plek. We zouden meer op kleinere, intiemere plekken moeten samenkomen en daar vieren als een gemeenschap in klein verband.’

Dat Frahm voor de Berlijnse film Victoria enkel de stukken componeerde die zich buiten de muren van de club afspelen (mede-Hamburgenaar DJ Koze zorgde voor de clubby ritmes), is dan ook geen verrassing. ‘Ik heb in m’n leven waarschijnlijk evenveel tijd in de rij van de club doorgebracht als erbinnen. Veel inspiratie voor mijn elektronische muziek komt uit buiten die muren staan, en het gedempte geluid van techno en house horen. De vervormde trillingen van de bas, de verwaterde synth-klanken; superfascinerend vind ik dat!’

‘Ik herinner me ook dat mijn oudere broer me probeerde binnen te krijgen bij illegale trance- en Goa-feesten op het Duitse platteland. Dan reed je daar midden in de nacht, zoekend naar die geheime locatie waarvan je alleen maar coördinaten had. Geen navigatie beschikbaar of iets - we leefden mid jaren negentig. De enige manier waarop je zo’n feest écht vond, was door goed te luisteren naar het gebonk van de kick in de verte vanuit je autoraampje. Dát geluid en die bijbehorende opwinding van dichter bij de rave komen, hebben mijn liefde voor elektronische muziek echt gevormd. Het combineert de hoge energie en brute kracht van machine-gegenereerde muziek met de sfeer, de lucht en de ruimte die tussen jou en die kracht zit.’

We zullen altijd blijven dansen

In de combinatie van het stille en het dynamische, van dichtgemetselde club en ruimtelijke natuur, en van grote concertzaal en behoefte aan intimiteit, schuilt ook een tegenstelling. Frahm probeert constant een manier te vinden om de grootsheid van het toeren te combineren met zijn liefde voor de natuur. En dat kan hij idealistisch uiten, bijvoorbeeld in zijn statements op het podium over de grootse busliften die concertzalen kunnen bouwen. ‘Ik probeer het goede te doen, terwijl ik net zo goed verwikkeld ben in een systeem waarin je het niet goed kán doen. Hoe valideer ik dat? Ik voel die spanning constant, vooral nu ik hier op het laaddek sta naast onze gigantische tourbus, inclusief zo’n fucking lift!’

Ik probeer niet te cynisch te worden over de huidige staat van de wereld

‘Ik filosofeer en denk daarom vaak na over een circulair, zelfvoorzienend huisje in de natuur, en leven in kleine gemeenschappen van dertig à veertig mensen waarin de taken en ambachten handig verdeeld zijn. Ik probeer intussen niet te cynisch te worden over de huidige staat van de wereld en heb mezelf geleerd om mijn hart en ziel vooral te stoppen in het spelen van een zo goed mogelijke show, dat is mijn doel. Maar op welke manier zoiets gebeurt, mag echt wel veranderen of in twijfel worden getrokken. Misschien wordt het tijd voor een illegale Nils Frahm-rave in de natuur, haha! Maar ook dat schrikt de vogels af, natuurlijk.’

‘Alle gekheid daargelaten: het wordt tijd dat we open gaan staan voor verandering en ons hele leven grondig herzien. Dat geldt ook voor livemuziek. Ik geloof dat we daar echt met mooie oplossingen uit gaan komen. En dan kunnen we de herinneringen aan wat er was en hoe het was tegelijkertijd blijven koesteren. Wie weet wat er gebeurt met de industrie, met concerten en de hele riedel eromheen. Het enige wat ik in ieder geval weet, is dat hoe het ook uitpakt: muziek zal altijd blijven, en wij zullen altijd blijven dansen.’