Over Ludwig van Beethoven: doof en geniaal

• Ludwig van Beethoven (Duitsland, 1770-1827)
• Leraar: Joseph Haydn
• Beroemde werken: symfonieën, pianoconcerten, Fidelio, Erzherzogtrio, strijkkwartetten, Missa Solemnis
• Opvallend: Beethoven was notoir slordig als het ging om het schrijven van partituren. Vaak was bij premières de inkt nog nat, om over vlekken, vegen en leesbaarheid maar te zwijgen. Of er was helemaal geen muziek: solopartijen speelde Beethoven vaak uit het hoofd om ze later nog eens te noteren.
• In de populaire cultuur: Van Rosemary’s Baby en The Lost World: Jurassic Park tot The King’s Speech, bij vele bioscoopsuccessen figureert muziek van Beethoven op de aftiteling. Er zijn ook diverse films en televisieseries over zijn leven. Beethovens werk komt regelmatig voor in de Peanuts-strips en speelt een rol in diverse afleveringen van The Simpsons.

Over Ludwig van Beethoven

Toen twee bevriende dichters onverwacht een bezoek brachten aan Beethovens huis, merkte de toen al zeer hardhorende componist niet dat ze binnenkwamen. Gekleed in zijn onderhemd ijsbeerde hij heen en weer tussen zijn pianoforte en de muur waarop grote vellen papier hingen. Hij sloeg noten aan op het instrument, en kladderde die vervolgens met houtskool op de wanden. De dichters vertrokken stilletjes.

Geboren in Bonn werd Beethoven als kleine jongen door zijn vader gedrild om ‘de nieuwe Mozart’ te worden. Een wonderkind dat met virtuoze optredens roem en rijkdom zou brengen. Een pianotalent was hij inderdaad, maar het liefst improviseerde Beethoven eigen muziek, tot ergernis van zijn vader en leraren. Gelukkig trof hij rond zijn tiende jaar een docent, hoforganist Neefe, die hem wél stimuleerde. Uiteindelijk was het de keurvorst van Bonn zelf die zijn muziekopleiding subsidieerde. Enige tijd later verhuisde Beethoven naar Wenen.

Beethovens oeuvre wordt doorgaans verdeeld in drie periodes. De vroege, waarin hij veel opdrachtwerken schreef en sterk door Mozart en Haydn beïnvloed werd, loopt ongeveer ten einde als zijn doofheid inzet. In de middenperiode, met hoogtepunten als de opera Fidelio en de Derde symfonie ‘Eroica’, vestigt hij zijn roem. Vanwege zijn grootschalige, vaak politiek bewogen werken wordt deze tijd nu vaak de ‘heroïsche’ genoemd. Echter, Beethoven schreef ook stukken als de Zesde symfonie ‘Pastorale’ – heel anders van sfeer, hoewel niet minder hartstochtelijk.

In zijn late jaren richt Beethoven, geplaagd door ziektes, zich sterk op het geestelijke en intellectuele. Hij verdiept zich in barokmuziek, graaft in poëzie en religieuze teksten, en weet in zijn composities hoofd en hart samen te brengen.

Bijna twee eeuwen na zijn dood staat Ludwig van Beethovens imago als gepassioneerd, licht onaangepast genie nog ferm overeind. De beginmaten van zijn Vijfde symfonie zijn uitgegroeid tot een samenvattend symbool van de klassieke muziek.