Affiche van de maand: benefietconcert in 1934
do 7 apr 2022 - leestijd 1 minuut - Tekst: Liesbeth Houtman
In deze nieuwe rubriek lichten we steeds één historisch affiche uit. Wat is het verhaal erachter? Deze keer: een aankondiging van een benefietconcert in 1934 door de beroemde Pools-joodse violist Bronisław Huberman.
Affiche benefietconcert © Stadsarchief Amsterdam / Martin Monnickendam
Het benefietconcert, nu zo actueel, is van alle tijden. Zo organiseerde Bronisław Huberman (1881-1947) op 23 april 1934 een benefietconcert in de Grote Zaal ten bate van Duitse vluchtelingen. Huberman, zelf in 1933 nazi-Duitsland ontvlucht, was niet alleen een formidabel violist, maar ook maatschappelijk zeer geëngageerd. Het lot van zijn joodse collega-musici ging hem aan het hart. In 1936 richtte hij het Palestine Philharmonic Orchestra op, het latere Israel Philharmonic Orchestra, waarin alleen uit Europa uitgeweken joodse musici speelden.
Bonte aaneenrijging van stukken
Het voormalige wonderkind was in Amsterdam een geliefde gast. Vanaf zijn elfde soleerde Huberman bij het Concertgebouworkest. Bij het benefietconcert trad hij op met zijn vaste pianist Paul Frenkel (1891-1975). Het programma vermeldde een bonte aaneenrijging van stukken: onder andere het Ave Maria van Schubert, een wals van Chopin, sonates van Händel en Beethoven en Mendelssohns Vioolconcert.
Sprekende reclameplaat
Het promotieaffiche was van Martin Monnickendam (1874-1943). De joodse tekenaar en kunstschilder uit Amsterdam had daarmee ‘een sprekende reclameplaat’ ontworpen, aldus een bron uit die tijd. Net als de musici verleende Monnickendam belangeloos zijn medewerking.
Tekening van Bronisław Huberman, ca. 1920 © Stadsarchief Amsterdam / Ernst Polak
Gestolen Stradivarius
Huberman speelde het benefietconcert op de vermaarde Gibson-Stradivarius. De peperdure viool, tegenwoordig in bezit van Joshua Bell, werd twee jaar later gestolen uit een kleedkamer in New York. Het instrument dook pas weer op toen de dief in 1985 op zijn sterfbed een bekentenis aflegde. Regisseur Haim Hecht verwerkte het bizarre verhaal tien jaar geleden in een aangrijpende documentaire: The Return of the Violin.
Bewonderenswaardig violisme
Die bewuste avond in Amsterdam speelde Huberman de sterren van de hemel, getuige de recensies. ‘Als altijd heeft men ook gisteravond weer de machtige suggestie van ’s meesters kunst ondergaan’, meldde bijvoorbeeld De Tijd. En: ‘Men heeft zijn hart en ziel en geest te gast geweten in den tuin van het meest bewonderenswaardig violisme.’ Het Nieuw Israëlietisch Weekblad ten slotte wist te melden dat ‘de avond een flink batig saldo heeft opgeleverd, zoodat de kas er wel bij vaart’.
Bronisław Huberman met dirigent Eduard van Beinum bij een repetitie in Het Concertgebouw, ca. 1930 © Stadsarchief Amsterdam
