Esther Steenbergen: ‘De Kleine Zaal is fantastisch voor de gitaar’

Esther Steenbergen is van huis uit gitarist. De trouwe bezoekers van haar serie kennen haar als Mevrouw Gitaar. ‘Ik werkte ooit veel met muzikanten die ook met altviolist Esther Apituley samenspeelden, dus noemde ik mijzelf Esther Gitaar. Anderen maakten daar Mevrouw Gitaar van. Dat vond ik wel een grappige naam, en bovendien makkelijk te onthouden. Het klinkt een beetje als Juffrouw Ooievaar. Omdat ik ook uitvoerend musicus ben, wilde ik de serie niet onder mijn eigen naam organiseren, dat zou te verwarrend zijn. Mensen zouden kunnen denken dat ik zelf zou spelen.’

‘Het is nooit mijn ambitie geweest om gitaarconcerten te organiseren’, zegt Steenbergen. ‘Ik ben tenslotte gitarist. Het is wel voorgekomen dat ik niet op mijn eigen georganiseerde concerten kon zijn omdat ik zelf een concert in het buitenland had, heel onhandig. Toen ik zag dat mijn vijfentwintigste seizoen eraan kwam, dacht ik: dit is een mooi moment om te stoppen.’

‘Er is heel veel liefde en toewijding in de serie gaan zitten’, vervolgt Steenbergen. ‘De Kleine Zaal is echt fantastisch voor de gitaar. De zaal heeft de perfecte grootte, de perfecte akoestiek, de ruimte is bijna een soort klankkast voor de akoestische gitaar. Ik wilde dan ook graag dat de serie zou blijven bestaan. Dus heb ik nog wel even gezocht naar iemand die het stokje van mij zou kunnen overnemen. Tot ik me realiseerde: die serie hóórt gewoon bij Het Concertgebouw, Het Concertgebouw moet het gaan doen.’

Ik realiseerde me: die serie hóórt gewoon bij Het Concertgebouw

De serie is ooit begonnen door de Amsterdamse fotograaf Gert-Jan Lute, vertelt Steenbergen. ‘In zijn studio en later ook elders organiseerde hij concertjes. Op een gegeven moment was hij gevraagd om voor de beroemde Amerikaanse gitarist Manuel Barrueco een concert te regelen. Het was eind jaren tachtig, de serie Meesterpianisten van Marco Riaskoff liep toen net, en die fotograaf dacht: dat ga ik ook doen, een serie Meesters op de Gitaar, maar dan in de Kleine Zaal. In het begin ging dat heel goed, hij nodigde allemaal bekende namen uit, maar na een paar jaar had hij al die bekende namen wel gehad. Het publiek begon terug te lopen, het kostte hem steeds meer tijd.’

‘Ik kende Gert-Jan, want ik had zelf ook weleens tijdens één van zijn concertjes gespeeld. In die tijd studeerde ik als zij-instromer muziekwetenschap waar ik het vak kunstbeleid en management volgde. Dus zei ik tegen hem: laat mij het maar doen. Ik speelde zelf veel, en ik had in Duitsland gestudeerd in een heel goede klas met internationale mensen, ik wist wel wie ik wilde uitnodigen. Bovendien ben ik getrouwd met de gitaarbouwer Otto Vowinkel, dat leek mij ook praktisch.’

‘Van die beslissing heb ik later wel af en toe spijt gehad’, bekent Steenbergen. ‘Want ik wilde het wel heel goed doen, en dat is ontzettend veel werk. Ik moest echt álles zelf regelen hè: de zaal huren, gitaristen boeken, contracten opstellen, sponsors werven, de publiciteit. En ik wilde natuurlijk niet failliet gaan aan zaalhuur of honoraria. Maar uiteindelijk is de serie heel goed gaan lopen. Dat is ook de verdienste van de bestuursleden Maarten van Zeben, Cees van Tilburg en Dominique Citroen. Zij zijn net als Otto en ik al vijfentwintig jaar betrokken en hebben veel werk verzet.’

Als je een grote naam uitnodigt, gaat de kaartverkoop bijna vanzelf

In de internationale gitaarwereld is de serie een begrip. En het publiek komt uit heel Nederland, vertelt Steenbergen. Sommige bezoekers ziet ze al vanaf het begin. Wat is haar geheim? ‘Kijk, als je een grote naam uitnodigt, gaat de kaartverkoop bijna vanzelf. Maar op een gegeven moment creëer je bij het publiek zoveel vertrouwen dat ze ook wel naar een gitarist willen die ze niet kennen. Het is eigenlijk net als bij de slager of de groenteboer. Als die zegt, je moet dit eens proberen, en je weet dat-ie altijd goeie spullen heeft, dan denk je, nou ik doe het. Zo werkt het ook met gitaristen.’

‘Mensen vragen weleens: waar haal je ze toch elke keer weer vandaan? Heel veel gitaristen ken ik omdat ik met hen heb gestudeerd, of omdat iemand mij tipt. Maar ik struin ook het internet af en als ik dan een gitarist vind, vraag ik iemand in mijn netwerk: heb je die weleens horen spelen? Zo groot is de gitaarwereld nou ook weer niet.’

Elk seizoen organiseerde Steenbergen drie concerten: twee in het najaar en één in het vroege voorjaar. ‘Er waren concerten die boven verwachting waren. SoloDuo bijvoorbeeld, een Italiaans gitaarduo dat een bewerking van een Beethoven-pianosonate deed, fantastisch! Of Pavel Steidl, van wie ik nog les heb gehad, hij speelde Paganini. Meestal klinkt Paganini op gitaar behoorlijk stom, maar dit was echt heel goed. Er is eigenlijk maar één concert geweest waarvan ik achteraf dacht: o, mijn hemel dit had ik nooit moeten doen!’ Steenbergen neemt een slok koffie. ‘Nee, ik ga je echt niet vertellen wie dat was.’

Esther Steenbergen © Erik Veld

Mensen vragen weleens: waar haal je die gitaristen toch elke keer weer vandaan?

Ook zelf speelde ze in haar serie. ‘Ik geloof dat ik dat in al die jaren vier keer heb gedaan. Voor het publiek was dat heel leuk, maar ik vond het verschrikkelijk, die twee verschillende petten. Dan was ik bijvoorbeeld net aan het inspelen, en kwam er iemand langs die zei: het kaartje voor Pietje ligt niet klaar bij de kassa. Organiseren en spelen gaan voor mij niet samen.’

Je verlangt van die gitaristen dat ze hun hart op een zilveren schaaltje aan het publiek aanbieden, dan moet je ze wel het gevoel geven dat ze welkom zijn

Musici moet je koesteren, weet Steenbergen intussen uit ervaring. ‘Otto haalde de gitaristen altijd op van Schiphol. En na afloop van het concert was er een feestje bij ons thuis, of bij een van de bestuursleden. Je verlangt van die gitaristen dat ze hun hart op een zilveren schaaltje aan het publiek aanbieden, dan moet je ze wel het gevoel geven dat ze welkom zijn. Dat vertaalt zich direct in hoe ze spelen.’

Ze zal haar gitaristen missen, maar op een nieuwe manier blijft ze betrokken. ‘Ik wil jonge gitaristen tips gaan geven over hoe ze zich het beste kunnen presenteren. En we hebben in het torentje van ons huis in de Jordaan sinds kort een B&B. Daar zullen de gitaristen overnachten.’