Gabriela Ortiz: ‘Ik hou van dansen, van beweging in de noten’

‘Ik voel me Mexicaanse en ik voel me wereldburger. Ik groeide op in Mexico, maar ik reisde veel, studeerde in Londen. Thuis heb ik de volksmuziek van Mexico meegekregen, mijn ouders speelden in een volksmuziekgroep. Tijdens mijn studie heb ik de canon van de westerse klassieke muziek leren kennen: Mozart, Bach, Beethoven. In de jaren negentig ontwikkelde ik me als componist. De modernen met wie ik toen kennismaakte, vond ik ingewikkeld. Pierre Boulez, Luigi Nono, ik was gewend om taco’s te eten, ik paste er niet tussen. ’

‘Waar ik al snel achter kwam was dat ritme in de muziek heel belangrijk voor me was. De moderne muziek van toen had dat niet. Ik hou van dansen, van beweging in de noten. Dat wil niet zeggen dat ik niet een diep adagio kan schrijven. Latijns-Amerika is een enorm en complex continent. Je kunt er niet maar één label opplakken, dat van folky swing.’

In Europa wordt de muziek uit mijn contreien vaak alleen als lichtvoetig gezien

‘Een interessant onderwerp, in Europa wordt de muziek uit mijn contreien vaak alleen als lichtvoetig gezien. Maar dat is niet de waarheid. Stukken van mij passen ook naast Mahler, bijvoorbeeld. Ik vind het erg fijn en bijzonder dat ik composer in residence ben van Het Concertgebouw. Zo kan ik laten horen waar ik vandaan kom en hoe rijk die klankwereld is en dat mijn muziek niet alleen dansmuziek is waar je een sombrero bij opzet. Het is echt een kans voor me, en ook een grote stap. Ik ben nog nooit in Het Concertgebouw geweest. Weet je dat ik wel een Amsterdamse link heb? Mijn man, ook Mexicaans, is fluitist en studeerde er twee jaar. Hij kent de zalen goed.’

Mexicaanse en Spaanse culturen

‘Ik heb onlangs een strijkkwartet afgerond dat uitgevoerd wordt door het Alinde Quartett. Het werk baseerde ik op een schitterende foto, gemaakt door Graciela Iturbide, een beroemde Mexicaanse fotograaf. Ze schoot een mysterieus beeld van een vrouw, eind jaren zeventig. Een engel, deze vrouw, zo ziet ze eruit. En ze draagt een radio, terwijl ze in een gemeenschap van nomaden woont en leeft van de zee, de wind en de vissen. Een zeer apart beeld. Ik ben ook blij dat SoloDuo De ida y vuelta voor twee gitaren speelt, waarin ik de Mexicaanse en Spaanse culturen, die nauw met elkaar verweven zijn, samenbreng.’

Muziek is de beste manier waarop ik kan communiceren

‘Mozart noemde ik al even, fantastisch. Zijn “Pruisische” Strijkkwartet in D staat geprogrammeerd als onderdeel van mijn residency. Ik schreef ooit een stuk geïnspireerd daarop, Aroma Foliado, dat klinkt op hetzelfde concert door het Dudok Quartet Amsterdam. Ook spannend: de Maya-cultuur, die bloeide in Meso-Amerika tussen de derde eeuw voor en de negende eeuw na Christus. Onder de schatten uit die cultuur die opgegraven zijn bevindt zich ook de Rode Koningin: een raadselachtige figuur, haar lichaam intens rood, versierd met juwelen en ceremoniële voorwerpen. Ook daardoor laat ik me inspireren voor een werk, La Reina Roja, dat in de NTR ZaterdagMatinee uitgevoerd wordt in 2027.’

Moeilijk pad

‘Muziek is de beste manier waarop ik kan communiceren, het is mijn grote passie. Ik denk dat de muziek mij gekozen heeft. Werken met studenten vind ik plezierig, dat zal ik ook op het Conservatorium van Amsterdam doen tijdens mijn residency. De studenten die ik lesgeef aan de National Autonomous University in Mexico komen uit heel verschillende milieus en leven soms echt in benarde omstandigheden, hebben serieuze geldproblemen, kunnen geen ontbijt kopen. Ik vraag hen altijd of muziek écht hun passie is. Je moet een moeilijk pad bewandelen als je componist wilt worden. Je moet er ook van genieten dat je leeft, passie voor het leven hebben, anders stroomt de creativiteit niet.’