Over Serge Rachmaninoff: pianovirtuoos met grote handen

• Serge Rachmaninoff (Rusland, 1873-1943)
• Stroming: Late Romantiek
• Beroemde werken: pianoconcerten, Symfonische dansen, Rapsodie op een thema van Paganini, Vespers
• Bijzonder: het Zuid-Russische landgoed Ivanovka, waar Rachmaninoff veel componeerde, werd in 1918 door de bolsjewieken verwoest. Inmiddels is het herbouwd en herbergt het een museum rondom de componist.
• Anekdote: een van de beroemdste verhalen over Rachmaninoff is volgens de andere hoofdpersoon, violist Fritz Kreisler, niet werkelijk gebeurd. De twee traden samen op met Beethovens Kreutzersonate, en Kreisler raakte de draad kwijt. ‘Waar ben ik?’ fluisterde hij vertwijfeld tegen Rachmaninoff, die geamuseerd antwoordde: ‘In Carnegie Hall’.

Over Serge Rachmaninoff

500 roebel per persoon en een stapeltje kleren. Dat was alles wat de familie Rachmaninoff meenam, toen ze in 1917 per slee naar Helsinki reisden. Officieel zouden ze maar kort weg blijven, vanwege een tournee van de toen al internationaal geprezen pianist Serge Rachmaninoff. In het echt vertrokken ze om niet meer terug te keren naar het land dat door het bolsjewisme onherkenbaar was veranderd.

Rachmaninoff, afkomstig uit de wat verarmde gegoede klasse, was vanaf zijn kindertijd voorbestemd de muziek in te gaan. In een recordtempo studeerde hij piano en compositie, met op zijn achttiende het Eerste pianoconcert als verbluffend resultaat. Naar verluid had hij extreem grote handen, die elk 12 pianotoetsen konden omspannen. Zijn recitals met werken van allerlei componisten (vooral Chopin) en eigen muziek brachten hem al vroeg naar het buitenland.

Daarnaast ontwikkelde hij zich tot een begaafd dirigent – zij het ongepland: nadat de première van zijn Eerste symfonie, al dan niet vanwege de dronken dirigent Glazoenov, rampzalig verliep, vond hij het nodig zichzelf opnieuw uit te vinden. Het vergde enige jaren en hypnosetherapie voor Rachmaninoff om terug te keren naar de schrijftafel.

Virtuoze werken als het Tweede en Derde Pianoconcert en Morceaux de fantaisie, door de pianist zelf wereldwijd uitgevoerd, zijn nog altijd een lakmoesproef voor concertpianisten. Rachmaninoff schreef echter ook koorwerken, opera’s en een variëteit aan kamermuziek. In zijn nieuwe vaderland de Verenigde Staten kwam hij door volgeboekte tourschema’s weinig aan componeren toe. Pas toen hij weer geregeld naar Europa kwam nam hij de tijd voor late werken als de Derde symfonie. Kort voor zijn zeventigste verjaardag overleed Rachmaninoff in Beverly Hills.

In zijn succesjaren kreeg Rachmaninoff geregeld verzoeken van de Sovjet-unie om terug te keren. Na zijn dood stond de Sovjet-unie niet toe dat hij in Moskou vlakbij zijn vriend Skrjabin begraven werd, zoals hij wilde. De laatste jaren probeert het nieuwe regime zijn stoffelijke resten juist weer te verwerven.