Dirigente Glass Marcano, een wonder van energie en emotie

Slechts 4,3 procent van alle dirigenten ter wereld is vrouw. Om je daar als jonge vrouw van kleur, afkomstig uit een arm gezin in Venezuela, bij te voegen, vergt behalve heel veel talent, ook een onwaarschijnlijk doorzettingsvermogen. ‘Ik heb nooit gedacht dat ik als vrouw niet zou kunnen bereiken wat ik wilde. Misschien is dat een kwestie van karakter en vooral van zelfvertrouwen. Als ik werd buitengesloten, was dat niet omdat ik een vrouw was, maar vanwege mijn huidskleur. In de wereld van de klassieke muziek vind je weinig mensen van kleur; hun afkomst en huidskleur worden meestal geassocieerd met andere muzieksoorten.’

Ik heb nooit gedacht dat ik als vrouw niet zou kunnen bereiken wat ik wilde

Zij werd in 1995 in San Filipe geboren als Gladysmarli Del Valle Vadel Marcano, maar koos later voor het pseudoniem Glass. Haar leven in de muziek begon met een viooltje, toen ze vier jaar oud was. Niet omdat ze zo talentvol werd geacht, of omdat ze uit een muzikaal gezin kwam, maar omdat ze ongedurig was en haar moeder gehoord had dat klassieke muziek haar rustiger zou maken. ‘In mijn geval was dat ook zo’, bekent Glass. ‘Ik richtte al mijn energie op de muziek en de mogelijkheden van mijn instrument.’ Acht jaar oud werd ze toegelaten tot het Mescoli White Star Conservatory of Music, waar haar de muziektheorie werd bijgebracht, ze vioolles kreeg en in een jeugdorkest speelde.

De roeping

Venezuela is rijk aan jeugdorkesten. Als violiste heeft Glass er vanaf 2006 vele van binnenuit meegemaakt. Maar het was in 2012, tijdens een tournee met het Orquesta Sinfónica de la Juventud Yaracuyana, dat ze haar ware roeping ontdekte.

‘Ik was een jaar of zeventien, achttien. We speelden de Zevende symfonie van Sjostakovitsj. Op een bepaald punt gaf de dirigent een teken aan de trompetten dat ze moesten inzetten. Op dat moment veranderde de uitdrukking op zijn gezicht: een expressie die weergaf wat er in de muziek gebeurde. Het was een openbaring voor me en ik weet nog dat ik na die ervaring mezelf alleen nog maar dirigerend kon voorstellen. Wat begon als een imitatiespelletje, met die gebaren en expressie, is mijn grootste liefde geworden.’

Ik kon mezelf alleen nog maar dirigerend voorstellen

In 2013 besloot zij niet alleen directie, maar ook nog rechten te gaan studeren. Voor de directiestudie sloot zij zich aan bij El Sistema, het muziekeducatieprogramma dat in de jaren zeventig door José Antonio Abreu werd opgezet en meer dan een miljoen achtergestelde kinderen en jongeren een muziekopleiding bood. Een van de bekendste leden van El Sistema is de door Marcano zeer bewonderde Gustavo Dudamel, sinds 2021 chef-dirigent van de Parijse Opera. Ze wonen beiden in Barcelona, maar leerden elkaar kennen in Parijs, een ontmoeting waarvan ze op Instagram melding maakte. ‘Een fantastische kennismaking met maestro Gustavo Dudamel, een musicus met zoveel passie, energie en liefde voor de muziek! Net als hij ben ook ik sterk beïnvloed door El Sistema, mijn energie, mijn houding en gedrag, mijn emotionaliteit, alles dank ik aan mijn leermeester in dat programma.’

La Maestra

Haar Parijse avontuur was in alle opzichten een keerpunt in haar leven. Glass had zich ingeschreven voor het uitsluitend voor vrouwelijke dirigenten toegankelijke concours La Maestra de Paris, dat in september 2020 voor het eerst gehouden werd. ‘Dat was mijn kans’, wist ze, ‘daar wilde ik heen. Maar de inschrijving kostte 150 euro en die had ik niet. Mijn land is straatarm, en mijn tijd was verdeeld tussen twee studies en het werk in de fruitwinkel van mijn familie. In mijn dorp ben ik een actie begonnen om het geld bij elkaar te krijgen, mijn muziekdocenten hielpen me de verplichte video op te nemen. Ik was nog nooit buiten Venezuela geweest!’

Ze kwam in Parijs, beklom het podium van de Philharmonie, stond voor Claire Gibault’s Paris Mozart Orchestra, en dacht: wat doe ik hier? ‘Ik spreek de taal niet, hoe moest ik mijn bedoelingen kenbaar maken? Ik voelde dat de orkestleden zich afvroegen hoe deze gekleurde vrouw die noch Engels noch Frans sprak, een orkest zou kunnen leiden. Maar het gekke is, de taal doet er niet toe. Je hebt je handen, je ogen, je stem waarmee je dingen kunt voorzingen, dan is muziek een universele taal. Ik ben helemaal mezelf gebleven, heb alles gegeven wat ik in me had en voelde me totaal verbonden met het orkest.’

Taal doet er niet toe. Je hebt je handen, je ogen, je stem waarmee je dingen kunt voorzingen

Het werd een sensatie, ze won de Special Orchestra Prize (20.000 euro), uitnodigingen van professionele orkesten en twee jaar lang het mentorschapsprogramma van de Philharmonie de Paris en het Paris Mozart Orchestra. Ook in de pers werd ze in alle toonaarden bejubeld. ‘Gepassioneerd, charismatisch en zelfverzekerd doorbrak deze jonge Venezolaanse alle culturele, sociale en taalkundige barrières’, schreef een recensent.

Temperament

Toch was Glass zelf nog niet helemaal tevreden. Om haar vaardigheid te verfijnen ging ze te rade bij de grote Russische dirigente Sabrie Bekirova, sinds 2015 docent orkestdirectie aan het Institut supérieure des arts in Toulouse. ‘Ik was doodzenuwachtig, maar ze stelde me meteen op mijn gemak en gaf me zelfvertrouwen. “Je hebt hetzelfde soort temperament als ik”, zei ze. En dat was het mooiste dat ze tegen me had kunnen zeggen! Bekiro is een rolmodel voor me, die intelligente, briljante manier van dirigeren… voor mij is de Russische school toch de beste ter wereld.’

Ze is een wonder van energie en emotie

‘Toch heeft Glass nooit haar grote collega’s geïmiteerd’, vindt Olivier Mantei, directeur van de Philharmonie de Paris. ‘Ze heeft een heel eigen, onconventionele manier van dirigeren. Ze is een wonder van energie en emotie. Ze ademt muziek!’

Op mijn vraag of ze haar jeugd nooit als nadeel ervaart als ze voor een orkest staat, antwoordt Glass: ‘Wat ik op dit moment voel is dat ik onder grote druk sta, want de beslissingen die ik vandaag neem, zijn bepalend voor mijn toekomst. En die verantwoordelijkheid weegt zwaar, omdat ik nog zo jong ben.’ Lachend: ‘Nou ja, zo jong ook weer niet, ik heb vaak pijnlijke knieën!’

De beslissingen die ik vandaag neem, zijn bepalend voor mijn toekomst

Ze hoopt dat ze met al die jonge mensen uit het orkest waarmee ze nu haar debuut maakt in Het Concertgebouw, een mooie band kan opbouwen. ‘Ik houd veel van de Vierde symfonie van Tsjaikovski, zo vol energie en engagement, het leek me een mooi werk om ons in Amsterdam te presenteren. Ik moet wel bekennen dat ik daar nu al nerveus voor ben!’

Ze heeft inmiddels al een redelijk repertoire verworven, maar heeft al wel een verlanglijstje voor de nabije toekomst: ‘Stravinsky’s Le sacre du printemps, de Vijfde symfonie van Tsjaikovski, de Eerste Mahler, de Twaalfde Sjostakovitsj en Berlioz’ Symphonie fantastique.'

Het belangrijkste is zo mooi mogelijk muziek maken, ongeacht kleur en geslacht

‘Het heeft me tijd gekost om in Europa te wennen’, bekent de jonge dirigente. ‘Aan de andere cultuur, een andere muzikale taal, het eten, de manier van leven. Daar kan ik me allemaal aan aanpassen en dat wil ik ook, maar van binnen blijf ik mezelf. Het belangrijkste is zo mooi mogelijk muziek maken, ongeacht kleur en geslacht. En het orkest inspireren met alle passie en energie die je in je hebt.’