Hemelbestormer Sasha Witteveen: ‘Ik heb een magisch vak’

‘Goh, ik wist niet dat de contrabas zó veelzijdig was.’ Die opmerking krijgt Sasha Witteveen geregeld te horen na afloop van haar recitals. Ze heeft dan ook een duidelijke missie: ‘Ik wil de contrabas als soloinstrument op de kaart zetten.’ Daarmee wijkt zij af van het gebaande pad, want bijna alle contrabassisten kiezen voor een orkestbaan. Ook op andere fronten zet zij in op vernieuwing. Zo hoopt ze het bestaande contrabasrepertoire uit te breiden met nieuw gecomponeerde stukken. ‘En ik speel graag klassiek gemixt met andere muziek, zoals rhythm and blues of jazz.’

Avontuur

Witteveen zit in een foyer in Het Concertgebouw. Haar uitgepakte contrabas ligt naast haar op de grond. Ze heeft net een binnenlandse tournee met het Nederlands Studenten Kamerorkest achter de rug, waarbij ze soleerde in Nino Rota’s Divertimento concertante. Over een paar dagen reist zij terug naar haar woonplaats Düsseldorf, waar ze aan het conservatorium haar masteropleiding doet bij Rick Stotijn. Het Concertgebouw heeft een speciale plaats in haar hart, vertelt Witteveen. Vorig seizoen nam zij deel aan de Academie van het Concertgebouworkest. Maar de Amsterdamse concertzaal is ook de plek waar tien jaar geleden haar ‘grote avontuur met de contrabas’ begon.

Ik was een gewoon meisje uit Ouderkerk aan de Amstel en had tot dan toe in mijn leven nog niet zoveel meegemaakt

‘Ik was elf, speelde net één jaar contrabas, en deed mee aan het RTL4-programma Het orkest van Nederland. Met een via audities samengesteld orkest speelde ik in de Grote Zaal.’ Witteveen begint te glunderen bij de herinnering. ‘Ik was een gewoon meisje uit Ouderkerk aan de Amstel en had tot dan toe in mijn leven nog niet zoveel meegemaakt. Ineens stonden de camera’s op mij gericht. Dat was best een beetje spannend, maar het was vooral een feest om met al die volwassen mensen in een orkest te spelen. Wat ook heel bijzonder was: al mijn klasgenootjes uit groep acht zaten samen met hun ouders in de zaal.’

Cool instrument

Witteveen groeide op met klassieke muziek. Vanaf haar vijfde kreeg zij pianoles van haar moeder. Hoe kwam de contrabas in haar leven? ‘De lievelingsfilm van mijn moeder was Some Like It Hot. Jack Lemmon, een van de hoofdacteurs, speelt daarin contrabas, op een heel grappige manier. Ik was totaal geïntrigeerd door dat grote instrument. Zo van: wat zou het cool zijn om dat te spelen!’

Haar ouders vonden een leraar, een jazzcontrabassist. ‘Hij vroeg: wat wil je eerst leren, plukken of strijken?’ Ze speelde een tijdje in een bandje, maar uiteindelijk lonkte vooral de klassieke muziek, zo besefte zij na afloop van Het orkest van Nederland. Witteveen ging naar de Sweelinck Academie van het Conservatorium van Amsterdam en op haar vijftiende begon ze met haar bachelor, die ze inmiddels afsloot met het hoogst haalbare cijfer. Intussen was zij succesvol op concoursen als het Koninklijk Concertgebouw Concours en het Prinses Christina Concours. ‘Ik ben heel blij met de kansen die ik heb gekregen.’

Sasha Witteveen tijdens de finale van het Koninklijk Concertgebouw Concours, juni 2017 © Ronald Knapp

Witteveen werpt een verliefde blik op haar contrabas. Het is een van haar twee instrumenten van dezelfde bouwer: Sergio Scaramelli in Ferrara. Het andere, het Landolfi-model, heeft zij in bruikleen van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. ‘Deze contrabas, de Bresciano, is in 2021 speciaal voor mij gebouwd, aan de binnenkant staat mijn naam. Het achterblad en de zijbladen zijn gemaakt van tweehonderdtwintig jaar oud walnotenhout. Hij heeft een soort oorbelletje bij de krul. Het is een instrument om te knuffelen, ik vind ‘m prachtig!’

Van Frans naar Duits

Onlangs switchte Witteveen van Franse naar Duitse stok. ‘Dat was een voorwaarde om in Düsseldorf te kunnen studeren. En überhaupt om ook in Duitstalige landen carrière te kunnen maken. De Franse techniek is bovenhands, de Duitse onderhands. Op de Duitse manier speel je veel meer vanuit je rug, je gebruikt je roeispieren waardoor je een natuurlijker gewicht creëert in de rechterarm.’ Het is een zoektocht die nog jaren in beslag zal nemen, vertelt ze. ‘Ik werk er momenteel hard aan om de Duitse techniek onder de knie te krijgen.’

Met haar Bresciano-contrabas én Duitse strijkstok (Boris Fritsch, 2023) staat Witteveen in september op het podium van de Kleine Zaal. Het programma van haar concert in de serie Jonge Nederlanders noemde ze Wonderland. ‘Het eerste deel heeft een theatraal aspect. Ik speel de Suite ‘Alice in Wonderland’ van de Russische componist Alexander Moeravjev, voor contrabas solo, terwijl acteur Melissa Drost fragmenten voordraagt uit het boek van Lewis Caroll.’ Na de pauze focust zij met pianist Jorian van Nee op werk van Giovanni Bottesini. ‘Deze Italiaan was in de negentiende eeuw de Paganini van de contrabas.’

Blauwe jurk

Of ze zelf die avond Alice is? Witteveen moet er hartelijk om lachen. ‘Met mijn lange, blonde haar ligt die vergelijking voor de hand.’ Stiekem denkt zij alvast na over haar jurk. Ze tovert op haar telefoon een plaatje tevoorschijn van Alice in Disney-versie. ‘Kijk, zo’n blauwe jurk lijkt mij wel wat. Ik werk samen met een designer die ik getipt kreeg van violist Noa Wildschut. Zij draagt altijd van die perfecte pakken, vind ik. Mijn stoffen kies ik trouwens zelf, ik koop ze op de Albert Cuyp.’

De contrabas is echt míjn instrument. Hij heeft zo’n mooie, lage menselijke stem

Verhalen vertellen via muziek is wat Witteveen het liefste doet. ‘De contrabas is echt míjn instrument. Hij heeft zo’n mooie, lage menselijke stem.’ De communicatie met het publiek is dan ook belangrijk voor haar. ‘Soms kijk ik mensen zelfs een beetje aan, niet te lang hoor, want dan wordt het ongemakkelijk.’ En soms gebeuren er op het podium onverwachte dingen. ‘Dan komt er ineens iets naar boven wat heel diep zit, iets persoonlijks. Om dat te delen met het publiek is heel intens. Alsof je de hemel aanraakt. Wat dat betreft heb ik een magisch vak.’

‘Het is altijd mijn droom geweest om op het podium te staan, om muziek te kunnen delen. In de toekomst hoop ik mijn kansen als solocontrabassist te vergroten. Beroemd worden heeft niet mijn hoogste prioriteit, als ik de contrabas maar aan zoveel mogelijk mensen kan voorstellen.’ De weg naar het solistendom is voor een contrabassist niet makkelijk, weet Witteveen. ‘Zeker als het label jong talent wegvalt.’ Vastberaden: ‘Ik wil in elk geval onderzoeken hoe ver ik daarin kan komen.’