In de geest van Astor Piazzolla
Julián Vat leerde de tango van de meester zelf: ‘Respect voor zijn composities staat voorop’
di 18 jun 2024 - 3 minuten leestijd - Tekst: Michiel Cleij
Het Quinteto Astor Piazzolla is het enige ensemble ter wereld dat de naam van Astor Piazzolla (1921-1992) mag dragen. Bandleider Julián Vat, tevens fluitist en saxofonist, leerde de fijne kneepjes van het tangospel uit de eerste hand. In 1986 waagde hij het om contact te zoeken met zijn idool. ‘Piazzolla’s enorme bevlogenheid en speelplezier zullen altijd een voorbeeld blijven.’
‘Ik was een conservatoriumstudent van tweeëntwintig’, vertelt Vat, ‘en speelde zoals veel muzikanten van mijn lichting in een tangogroepje. Piazzolla volgde ik al van jongs af aan: ik heb hem in alle mogelijke locaties horen spelen, van bars tot grote concertzalen. Hij was inmiddels een internationale ster die wereldwijd optrad met zijn kwintet. Bij een van die gelegenheden durfde ik hem aan te spreken.’
We werden prompt bij Piazzolla thuis uitgenodigd
‘Hij reageerde allerhartelijkst en vond het leuk dat hij een jongere generatie beïnvloedde. We werden prompt bij hem thuis uitgenodigd, waar hij ons inwijdde in zijn specifieke manier van spelen, zijn improvisatietechniek en zijn nieuwste composities. Hij had juist een nieuw stuk geschreven voor fluit en gitaar, in opdracht van een Belgisch duo. De wereldpremière was uiteraard voor hen, maar ik mocht het werk in Argentinië introduceren. Het is nog steeds een dierbaar stuk.’
Oprichting kwintet
Jaren later, in 1998, werd de kroon officieel overgedragen. Piazzolla was zes jaar eerder overleden en zijn weduwe bestierde zijn muzikale erfenis. ‘Onderdeel daarvan was de oprichting van een kwintet in de geest van Piazzolla’s eigen ensemble, dus met musici die dezelfde ruime opvatting van het tango-genre koesterden’, vervolgt Vat. ‘In deze groep heeft ieder een eigen specifieke achtergrond, van klassiek tot jazz – vergelijkbaar, dus, met Piazzolla’s eigen referentiekader.’
Controversieel
De bijna heilige status die Piazzolla in Argentinië geniet zou je doen vergeten dat zijn muziek ooit uiterst controversieel was. In de jaren vijftig herdefinieerde hij de tango door elementen uit klassieke muziek en jazz toe te voegen; voor hemzelf een logische stap, aangezien hij in Parijs compositie had gestudeerd bij de eminente Nadia Boulanger en in New York tot over zijn oren in de jazzscene had gezeten. Dat kwam hem op zware kritiek te staan vanuit het fundamenteel conservatieve tango-bolwerk in Buenos Aires. Vooral zijn modernisering van de gebruikelijke bezetting – Piazzolla voegde saxofoon en elektrische gitaar toe – werd als een schoffering van de culturele traditie gezien, terwijl het dansgrage deel van de natie met lede ogen aanzag hoe het genre steeds meer naar luistermuziek neigde.
Buenos Aires is altijd een immigrantenstad geweest en tango is per definitie iets pluriforms
Tegenwoordig, zegt Vat, maken weinigen zich daar nog druk om. ‘Piazzolla is een nationale held, punt. Culturen ontwikkelen zich door de interactie met elementen van buitenaf. Buenos Aires is altijd een immigrantenstad geweest en tango is per definitie iets pluriforms. Het enthousiasme voor zijn muziek groeide naarmate het publiek verjongde. Inmiddels is hij een onomstreden icoon, net zo groot als de legendarische tanguero Carlos Gardel. Niemand kan nog heen om zijn betekenis, zijn ritmische en harmonische verrijkingen, de manier waarop hij tango naar de concertzaal en het theater heeft gebracht.’
Astor Piazzolla
Opgewarmde hap
De muzikale erfenis levend houden, dat is de missie van het Quinteto. Daarin lijkt iets tegenstrijdigs te zitten: wanneer je Piazzolla’s composities exact uitvoert zoals ze zijn overgeleverd dreigt juist die veranderlijke, ‘open’ tango nuevo iets museaals te worden. Hoe vermijd je een opgewarmde hap?
‘Natuurlijk staat respect voor zijn composities voorop. Maar er zijn veel manieren waarop je dat kunt tonen. Ten eerste zetten we ons in voor de vele onbekende stukken van zijn enorme repertoire, er is veel fantastisch werk dat bijna nooit uitgevoerd is. Daaraan veranderen we geen noot. We raken Piazzolla’s potlood niet aan.’
Herscheppen
‘Niet alles in zijn composities ligt vast. Hij schreef bijna altijd voor specifieke musici die hun eigen input konden geven. Er is dus binnen bepaalde kaders altijd ruimte om je eigen achtergrond te laten horen; in mijn geval mijn ervaring met jazz, film- en theatermuziek. Een musicus met een klassieke achtergrond kan ineens soloruimte invullen met een fuga op Piazzolla’s noten. Je moet het niet met de vrijheden van jazzimprovisatie vergelijken, maar er is wel degelijk ruimte om de stukken te herscheppen. In Piazzolla’s geest, dan. Ons kwintet zal nooit hiphop-elementen toevoegen, haha. Wij zijn puur een medium van wat hem muzikaal dreef.’
Quinteto Astor Piazzolla
Binnen bepaalde kaders is er altijd ruimte om je eigen achtergrond te laten horen
‘De enorme bevlogenheid en speelplezier, waarvan we getuige waren bij ons bezoek aan hem, zullen altijd een voorbeeld blijven. We hopen dezelfde passie te tonen. Het is een enorme eer om dat nu in Het Concertgebouw te mogen doen. We waren er nooit eerder, maar verheugen op ons de beroemde akoestiek. De zaal heeft zo’n enorme reputatie, niet alleen op klassiek gebied maar ook wat jazz en andere genres betreft. Die openheid past perfect bij Piazzolla’s muziek.’
