Over Antonín Dvořák: treinfanaat en muzikale bruggenbouwer

• Antonín Dvořák (Tsjechië, 1841-1904)
• Beroemde werken: Symfonie nr. 9 ‘Uit de nieuwe wereld’, Stabat Mater, 'Dumky' Trio
• Lievelingsdier: de duif. Dvořák hield duiven in zijn zomerhuisje te Vysoka. Na een concertreis in Engeland werden hem door het koninklijk huis twaalf Britse rasduiven toegezonden. Het dier kreeg een muzikale rol in het symfonisch gedicht De woudduif.
• Hobby: treinen kijken. In Amerika kwam daar een liefhebberij voor stoomboten bij; Dvořák deed bezichtigingen van elk schip dat hij tegen kwam. In 1943 noemde de Amerikaanse marine een stoomschip naar hem.
• Bijnaam: In Amerika noemden velen hem ‘Old Borax’ of ‘Doc Borax’ – makkelijker uit te spreken dan Dvořák.

Over Antonín Dvořák

‘Volksmuziek is als een zeldzame, beeldschone bloem die groeit tussen oprukkend onkruid.’ Antonín Dvořák, op dat moment woonachtig in New York, schreef dit over de Amerikaanse muziek waar in zijn tijd nog geen aandacht voor was: die van de kleurlingen en 'native Americans'. Maar zijn uitspraak had ook over andere ‘muziek van de mensen’ kunnen gaan. Als geen ander sloeg Dvořák een brug tussen muzikale werelden. Afkomstig uit de Bohemen liet hij lokale invloeden gelijkwaardig samengaan met de Westerse symfonische traditie. Zo opende hij in Oost en West de oren.

Daar was trouwens wel een zetje voor nodig, dat werd gegeven door Johannes Brahms. Hij zorgde er als een ware ambassadeur van Dvořáks werken voor dat die voet aan de grond kreeg in Wenen, en vandaaruit in andere landen. Uiteindelijk werd hij directeur van het conservatorium te New York, een baan die hij combineerde met het dirigeren en het schrijven van nieuw werk. Onder meer Columbian Te Deum en het Twaalfde strijkkwartet ontstonden in de Verenigde Staten.

‘Ik kwam niet naar Amerika om Beethoven of Wagner te interpreteren,’ zei Dvořák, ‘maar om te ontdekken wat jonge Amerikanen in zich hebben. En ze te helpen dat naar buiten te brengen.’ En dus gaf hij niet alleen les aan bevoorrechte studenten, maar repeteerde ook met zwarte koren. In het door Tsjechische immigranten bewoonde stadje Spillville hervond hij de muziek die hij ver van huis zo miste. En daarmee de misschien wel meest Boheemse versie van zichzelf. In zijn meesterstuk, de Negende symfonie ‘Uit de nieuwe wereld’, klinkt zijn verlangen naar thuis door alle maten heen.