Over Claude Debussy: buiten de kaders kijken

• Claude Achille Debussy (Frankrijk, 1862-1918)
• Beroemde stukken: Prélude à l'Après-midi d'un faune, Children’s Corner, Images
• Uitspraak: ‘Muziek is de stilte tussen de noten.’
• Brede oriëntatie: Debussy omringt zich met cafémusici, theatermakers, dichters en andere bohemiens.
• Grillig: Debussy staat bekend om zijn stemmingen. Hij kan extreem hartstochtelijk zijn, maar ook hardvochtig en kil. En hij is niet altijd de smaakmaker op sociale bijeenkomsten. Componist Percy Grainger noemt hem eens ‘een klein wild beest dat blies van kwaadheid’.

Over Claude Debussy

Als Claude Debussy zeven jaar is, breekt de Frans-Duitse oorlog uit. Zijn ouders sturen hem met zijn zusje naar een tante In Cannes, een veiliger plek dan waar zij wonen. Er staat een piano. Debussy blijkt een enorme aanleg te hebben. Al op zijn elfde komt hij terecht op het Parijse conservatorium, waar hij studeert bij onder meer César Franck. In 1880 wint hij de prestigieuze Prix De Rome, waarna zich steeds meer deuren openen.

Al vroeg verdiept Debussy zich in andere muziekopvattingen dan de Westerse. Dat doet hij bijvoorbeeld in Rusland, waar hij pianolessen geeft aan de weldoenster van Tsjaikovski, Nadezhda von Meck, en haar kinderen. Een bron van inspiratie is ook de Wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs. Daar bezoekt Debussy onder meer Javaanse en Vietnamese opvoeringen. Hij is verbluft hoe effectief muziek en theater elkaar hierin kleuren en versterken. Hij hoort nieuwe toonladders en ritmes, en raakt gefascineerd door de gamelan. ‘Als je even je Europese vooroordeel opzij zet bij het luisteren naar de betovering van hun slagwerk, kun je je alleen maar vaststellen dat het onze slechts een primitief circusgeluid produceert.’

Allerlei invloeden uit Oosterse muziek, maar ook uit populaire, komen terug in zowel zijn pianomuziek als zijn liederen, en symfonische werken. De buitenwereld noemt Debussy vaak een impressionist, maar zelf voelt hij zich modernist, iemand die altijd de oude kaders loslaat. Toch laten dromerige werken als Syrinx en portretten van de natuur als La mer zich goed vergelijken met de schilderijen van bijvoorbeeld Monet. Met zijn subtiele instrumentgebruik en vloeiende ritmiek geeft hij de verbeeldingskracht van de luisteraar alle ruimte. Bovendien laat hij zichzelf en daarmee de toehoorder nooit beperken door een traditionele ‘verplichte’ vorm of opeenvolging van thema’s en uitwerkingen.

Debussy’s laatste jaren worden getekend door ziekte en de Eerste Wereldoorlog. Zijn productiviteit neemt terug stijl wordt ingetogener en kaler. Maar ruim een eeuw na zijn dood is hij nog altijd invloedrijk in allerlei muzikale genres.