Over Sergej Prokofjev: succes tegen een flinke prijs

• Sergej Sergejevitsj Prokofjev (Rusland, 1891-1953)
• Beroemde stukken: Peter en de Wolf, Romeo en Julia, pianoconcerten
• Andere talenten: Prokofjev was een vrij fanatiek schaker, die onder meer een openbaar toegankelijke reeks wedstrijden speelde tegen violist David Oistrakh. In 1914 versloeg Prokofjev wereldkampioen José Raúl Capablanca
• Bijzonder: kleinzoon Gabriel Prokofjev is ook componist
• Lof: ‘Hij is de grootste Russische componist van deze tijd - après moi’, aldus de altijd bescheiden Igor Stravinsky

Over Sergej Prokofjev

Het muzikale sprookje Peter en de wolf brengt alle karaktertrekken van zijn maker Sergej Prokofjev tot klinken. Het is humoristisch, spannend en een beetje mysterieus. Maar ook een liefdesverklaring aan de muziek: op verrassende wijze stelt Prokofjev alle verschillende instrumenten aan de jonge luisteraar voor.

Peter en de wolf markeert de misschien wel meest succesvolle periode uit Prokofjevs leven. Het was 1936. Na lange verblijven in Amerika, Duitsland en Frankrijk was de componist terug in de Sovjet-Unie. Bijna twee decennia eerder was hij met toestemming van het regime op reis gegaan om zijn al florerende carrière nog meer uit te bouwen. Net als collega’s Stravinsky en Rachmaninoff werd hij nu al een jaar of tien verleid om terug te komen. Terwijl die twee er niet over piekerden hun nieuwe leven op te geven voor het totalitaire Sovjet-regime, was het voor Prokofjev een serieuze overweging. Hij had heimwee naar zijn inspirerende moederland, en verlangde naar de supersterstatus die hij er zou kunnen hebben.

Die kreeg hij, met balletten als Romeo en Julia, filmmuziek en opera’s als De liefde voor drie sinaasappelen. De voormalig concertpianist creëerde bovendien werken die grootheden als Svjatoslav Richter inspireerden. Maar het succes kwam tegen een prijs. In het buitenland werd schamper gedaan over Prokofjevs werk als ‘muzikaal propagandist’ – terwijl ‘thuis’ zijn vrijheid steeds meer ingeperkt werd. Reizen mocht hij niet meer, bekenden ‘verdwenen’ en de moeder van zijn zoons kwam in een strafkamp terecht. De eens zo geprezen componist verviel in armoede.

Prokofjev stierf bijna onopgemerkt, op dezelfde dag als Stalin. Vanwege de massa’s rouwende mensen op straat kon hij pas dagen later vervoerd worden. Voor zijn uitvaart waren geen bloemen beschikbaar – die lagen allemaal bij de grote dictator. In de jaren erna werd, met de omvorming van het communistisch bewind, gaandeweg zijn werk ‘bevrijd’, teruggegeven aan de concertpodia en aan nieuwe generaties die nog altijd via hem de muziek leren kennen.